ZA ONE KOJI O NJEMU SVAŠTA PRIČAJU: 5 stvari koje treba da znate o Titu
Doživotni predsjednik i maršal Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, čovjek o kome su se ispredale i bajke i legende, čija je smrt prije 40 godina natjerala cijelu naciju da brizne u plač: Josip Broz Tito – živopisna ličnost o kojoj samo rijetki nemaju mišljenje.
Legendarni komandant čiji su partizani vodili nebrojene bitke sa moćnijim protivnikom i uspjeli da, uz pomoć saveznika pobjede nacističke snage tokom Drugog svjetskog rata, pamti se i po drugačijoj politici od ostalih komunističkih vođa – ravnoteži između Istoka i Zapada.
Za jedne je najveći sin jugoslovenskih naroda i narodnosti, svjetski priznat političar i glavni šaraf u nekadašnjoj osovini – bratstvo i jedinstvo – za druge, strani špijun koji je radio na podrivanju nacionalnih interesa i identiteta jedne od suprotstavljenih strana.
Tito je i danas na granici između mita i realnosti, između stvarnosti i teorije zavjere.
Josip Broz u Prvom, drug Tito u Drugom svjetskom ratu
O učešću u Prvom svjetskom ratu kažu da nije volio govoriti, a jedan od razloga je što je prve mjesece rata proveo na frontu u Srbiji kao pripadnik 25. puka, takozvane 42. Vražje divizije.
Početkom 1915. godine je poslat na front u Rusiju gdje biva ranjen, a onda i smješten u bolnicu gde provodi više od godinu dana.
Poslije povratka u novoformiranu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca 1920. godine priključuje se Komunističkoj partiji Jugoslavije (KPJ).
Prije rata je majstorski zanat pekao u bravarskim radionicama, a radio je i u nekoliko fabrika. I poslije rata je nastavio radnički život, a pojedini izvori govore da je neko vrijeme proveo u Smederevskoj Palanci, kao radnik u fabrici vagona Jasenica, preteči Goše.
Na radnim mjestima je širio reč o komunizmu, a vremenom je energiju usmjerio na politički rad, pa je 1937. godine postavljen za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPJ.
Tih godina je često boravio u Moskvi.
Prema jednoj od teorija zavjere pravi Tito je nestao u Rusiji, a u Jugoslaviju je poslat ruski špijun.
U mnogim knjigama koje se bave mitovima o Titu, pripisuju mu se špijunske aktivnosti, posebno u međuratnom periodu. Navodi se da je bio njemački, britanski, pa čak i austrougarski obavještajac, slično kao i sa nacionalnošću.
Inače, Tito je u nekim teorijama zavjere nekoliko puta umirao – jednom tokom Prvog, pa onda i tokom Drugog svjetskog rata.
Iz Drugog svjetskog rata Tito izlazi kao vođa pokreta otpora, maršal i pobjednik.
Odmah po formiranju Narodnooslobodilačkih i partizanskih odreda Jugoslavije (NOPOJ) – 27. juna 1941. godine, Tito postaje njihov glavni komandant.
Tokom rata je rukovodio akcijama partizana, sastajao se sa vođom četnika, odnosno Jugoslovenske vojske u otadžbini – Dražom Mihailovićem 1941. godine u pokušaju da ujedine snage, a uspješno je i izbjegao klopku za likvidaciju njemačkih nacista – desant na Drvar.
Vladimir Dedijer, jedan od Brozovih biografa, zabilježio je da je Tito bio ranjen juna 1943. godine, usljed njemačkog bombardovanja. Od sigurne smrti ga je spasao njemački ovčar Luks, nerazdvojni Titov ratni drug.
Na drugom zasjedanju AVNOJ-a u bosanskom gradu Jajcu 29. novembra 1943. godine postavljeni su temelji druge, socijalističke Jugoslavije, a Tito je proglašen za maršala – najviše vojno zvanje u jugoslovenskoj vojsci.
Narodnost
Tito je bio Jugosloven, Hrvat ili neko treći?
Kolale su razne priče o njegovom porijeklu – neki su govorili da je Jevrej, pojedini da je Mađar, a bilo je i verzija u kojima je predstavljen kao Nijemac.
Sumnju je dodatno pospješio dokument američke Nacionalne agencije za sigurnost, u kome piše da je najvjerovatnije bio Rus ili Poljak, zbog naglaska kojim je govorio srpskohrvatski jezik.
U nepotpisanom dokumentu koji je objavila ova obavještajna služba piše da su do takvog zaključka došli na osnovu fonetske analize Titovog govora iz 1977. godine, gdje njegov akcenat više odgovara ruskom ili poljskom jeziku, a ne srpskohrvatskom.
Ipak, takav govor se zvanično pripisuje njegovom porijeklu, jer mu je majka bila Slovenka, otac Hrvat, kao i mjestu rođenja – Kumrovcu, u hrvatskom Zagorju, gdje se govori kajkavskim narječjem.
Tito kao predsjednik
Tito je 1948. godine rekao „istorijsko ne” Josifu Visarionoviču Staljinu, vođi Sovjetskog saveza – potez kojim je šokirao i Istok i Zapad.
Nepristajanje da SSSR bude vrhovni komunistički autoritet, protivljenje diktatu i kontroli Moskve, težnja ka državnom suverenitetu i privredna nezavisnost bili su samo neki od razloga razilaženja Tita i Staljina.
Tako je utaban put političkoj neutralnosti Jugoslavije, koja je 1. septembra 1961. godine ozvaničena osnivanjem Pokreta nesvrstanih u Beogradu – međunarodne organizacije zemalja koje nisu željele da se opredijele za neku od suprotstavljenih strana u Hladnom ratu.
Bilo je komunista koji su poslije raskola Tito-Staljin i dalje bili na strani Sovjetskog saveza, a dobar dio – čak i neki od Brozovih ratnih saboraca – završio je u zatvorskom logoru na Golom otoku u Hrvatskoj.
Prema nekim podacima, do 1956. godine je na Golom otoku bilo zatvoreno između 17.000 i 32.000 ljudi, dok je oko 6.000 njih umrlo ili ubijeno.
Zatvor je radio sve do kraja 1988. godine.
Tito kao najbolji Drug
Godine 1968. širom svijeta su buknuli studentski protesti, pa tako i u Beogradu, početkom juna.
Studenti su protestovali protiv „crvene buržoazije” i birokratizacije društva, a tražili su bolji standard i ekonomske uslove, reformu univerziteta i „povratak izvornom komunizmu”. Država je na protest odgovorila akcijom policije.
Nasilje tokom akcije natjeralo je studente u blokadu fakulteta, a onda je 9. juna Tito preko televizije rekao: „Studenti su u pravu”.
Dio studenata je te večeri igrao kozaračko kolo i slavio, a neki su u narednim godinama zbog angažovanja u protestima ipak imali problema sa državom.
Prijatelj poznatih ličnosti
Tito je bio i veliki hedonista. Nije krio da voli da pojede, popije i zaigra, a znao je i da zasvira klavir.
Kažu da je najviše volio da jede zagorske štrukle, puši kubanske tompuse, a od pića najdraži su mu bili viski chivas i slovenačko vino cviček.
Tito se družio sa brojnim poznatim ličnostima, pa tako i sa zvijezdama Hollywooda, koji su u Jugoslaviju dolazili sedamdesetih godina 20. vijeka zbog uloga u nekim od najpoznatijih partizanskih filmova.
Richard Burton je glumio Tita u filmu ‘Sutjeska’.
On i njegova tadašnja supruga Elizabeth Taylor došli su u Pulu – 31. jula 1971. godine, gdje su se sreli sa Titom i njegovom trećom suprugom Jovankom Budisavljević Broz, sa kojom je bio u braku do smrti.
Burton je u Dnevnicima detaljno opisao njihovo četvorodnevno druženje.
Zasmetalo mu je što Tito i Jovanka dugo govore, te kada prevodioci završe, priča se previše ‘rasplinula’. Osvrnuo se i na „luksuz u kome su živjeli”, kao i na prisutnu nervozu radnika koji su ih usluživali.
Kirk Douglas je 1964. godine bio u Beogradu i tokom ručka u američkoj ambasadi izjavio da bi volio da upozna predsjednika Jugoslavije.
Narednog jutra, Tito je poslao privatni avion da preveze Daglasa i njegovu ženu do Ljubljane, gdje su puna tri sata uz vino razgovarali i šetali.
Tito je u ljetnjoj rezidenciji na Brionima ugostio italijansku glumicu Sofiju Loren, kao i njenu zemljakinju Đinu Lolobriđidu, ali i englesku kraljicu Elizabethu II.
Gosti su donosili poklone, a većina njih se danas nalazi u Muzeju Jugoslavije.
John Lennon i Yoko Ono su mu poslali pismo za „mir u svijetu”, a astronauti iz posade Apolo 11 – Neil Armstrong, Michael Collins i Edwin Buzz Aldrin, donijeli su mu kamenčiće sa Mjeseca.
Staljin mu je poklonio zlatnu sablju, afganistanski kralj Mohamad Zahir mu je donio glavu Bude iz četvrtog vijeka nove ere, a princ Charles maketu dubrovačkog jedrenjaka.
Poštovanje njegovog lika i djela odali su mnogi visoki državnici i poznate ličnosti na njegovoj sahrani.
Tada su se okupili predstavnici 127 zemalja svijeta, zbog čega se Titova sahrana smatra najvećom sahranom jednog državnika u 20. vijeku.
Izvor: bbc.com
