Vandalsko osvajanje Afrike i pohod na Rim
Gunderika je 427. godine naslijedio njegov brat Gejzerik koji se pokazao kao najveći vandalski kralj
Pod pritiskom Vizigota, Gejzerik je izgradio flotu i odlučio da povede svoj narod u Afriku. Vandali su prešli Gibraltar 429. godine i počeli da napreduju ka istoku prema Kartagi. Prema izvorima, udruženi vandalski i alanski narod je brojao oko 80.000 ljudi, dok su njihove vojne snage imale oko 15.000 vojnika.
Vandalski kralj je bio odlučan da u potpunosti opustoši Afriku. Upao je u Numidiju, porazio Bonifacija i opsjeo ga tokom maja ili juna 430. godine u Hiponu. Grad je izdržao duže od godine, kada je u julu 431. godine vandalski kralj digao opsadu. Pod komandom Teodozijevog generala Aspara nove snage poslane su iz Italije i Konstantinopolisa. Međutim, Asparovi i Bonifačijevi odredi su doživjeli tako težak poraz da više nisu mogli da pružaju otpor napadačima. Nedugo potom Hipon je pao i jedini značajniji gradovi koji su se još uvijek držali su bili Kartaga i Sirta.
Gejzerik je nesumnjivo bio najsposobniji od svih germanskih vođa tog doba. On nije bio samo vojskovođa, nego i vješt političar, što je za doba epohe germanske seobe bio rijedak slučaj. Gejzerikove sposobnosti su bile toliko izvanredne da njegov uticaj i prestiž nije mogla pokvariti ni činjenica da potiče iz nezakonitog braka (majka mu je bila robinja). Sačuvan je njegov opis koji kaže: “Bio je srednje visine, hramao je zbog pada sa konja. Bio je mudar i razborito govorio. Prezirao je raskoš, a njegov gnjev i požuda su bili nezadrživi. Dalekovidno je nagovarao druge narode da rade u njegovom interesu i dovitljivo je sijao neslogu i poticao mržnju.” Sve što znamo o njegovoj dugotrajnoj karijeri potvrđuje ove crte prepredenosti i lukavosti.
Nakon neuspjelog vojnog pohoda preduzetog uz pomoć istočnorimskog dvora, zapadnorimska vlada je 435. godine bila prisiljena da sklopi mir i zvanično prepusti veći dio rimske Afrike Gejzeriku. Vandali su ubrzo prekršili sporazum i 19. oktobra 439. godine napali i zauzeli Kartagu, najveći grad zapadnog Sredozemlja nakon Rima. Italija se tresla od straha zbog pada Kartage, jer nakon toga ni italijanske obale i gradovi nisu bili sigurni. Padom rimske Mauritanije i Afrike, tamošnje stanovništvo je prepušteno na milost i nemilost napadača i, ako su sačuvani izvještaji pouzdani, čini se da su Vandali izvodili takve užase da im nijedan drugi germanski narod nije bio ravan. Vizigoti su bili “prava jagnjad” u poređenju sa vandalskim vukovima koji nisu štedili nikoga, bez obzira na spol i uzrast. Mučili su svoje žrtve da bi otkrili navodno skrivene riznice blaga.
Vandali su u konačnom u svojim rukama držali snabdijevanje Italije žitom i spriječili su rimsku vlast da energično djeluje u Španiji i Galiji. Da su Rimljani zadržali Afriku, carska vlast bi se nesumnjivo duže održala u Italiji i pružila žešći optor širenju Germana u Galiji i Španiji. Samo postojanje vandalske kraljevine u Africi i njihove pomorske sile na Sredozemlju je uticalo na slabljenje Carstva, a sa druge strane pomoglo razvoju novih germanskih kraljevina u Galiji, Španiji i Italiji.
Sporazum Aecija i Gejzerika
Pad rimskih provincija pospiješio je nezadovoljstvo tamošnjih seljaka, izrabljivanih od strane rimskih latifundista i poreznika. Novi pokušaj cara Teodozija II da 441. godine preokrene situaciju i oduzme Vandalima Kartagu završio se neuspješno, tako da su nakon toga Rim i Konstantinopolis priznali nezavisnost Vandalskog kraljevstva. Car Valentinijan je mirovnim ugovorom 442. godine ustupio Vandalima Prokonzularnu Afriku sa Kartagom i sve rimske posjede zapadno od nje osim Mauritanije i dijela Numidije. Nakon toga je vandalski kralj Gejzerik zavladao centralnim Sredozemljem i zauzeo Sardiniju, Korziku i Baleare.
Aecije je shvatio da je najbolje održavati prijateljske odnose sa Gejzerikom, najsposobnijim od svih rimskih protivnika, te da mu ne treba dati nikakvog povoda da ponovo napadne, ovaj put na Siciliju ili samu Italiju. Aecije je ubijedio Valentinijana da pristane na vjeridbu svoje kćerke Eudokije i Gejzerikovog sina Hunerika, iako je Hunerik već bio oženjen kćerkom vizigotskog kralja Teodorika. Savez Vandala i Vizigota nikako nije odgovarao Aeciju i u njegovom interesu je bilo da se rasplamsa neprijateljstvo između ova dva germanska naroda.
Prisustvo vizigotske princeze nije bilo prepreka za Gejzerika i povod za njeno protjerivanje je lako pronađen. Naime, ona je optužena da namjerava otrovati vandalskog kralja, kažnjena je odsijecanjem ušiju i nosa i vraćena svom ocu. Ovaj čin prouzrokovao je vječno neprijateljstvo Vandala i Vizigota, a Hunerik je bio slobodan da sklopi brak sa rimskom princezom.
Po naredbi cara Valentinijana III 454. godine ubijen je Aecije, a po riječima savremenih hroničara, sa njim je nestalo spasitelja Zapadnog carstva. Car je Aecija nadživio samo godinu dana, kada je i sam stradao od ruku dvojice barbara iz Aecijeve pratnje. Moguće da je iza ovog čina stajao Petronije Maksim, koji se iste te godine proglasio za cara. Međutim, tada na scenu stupa Gejzerik tvrdeći da je time njegov sporazum sa Rimom prekršen. Ratni brodovi su prevezli vandalsku vojsku na tlo Italije, a meta je bio Rim.
Petronije Maksim, koji se nalazio već u Rimu, odlučio se na bijeg, ali ga je razjarena gomila ubila, pa je Gejzerik uzeo grad bez borbe i bio je drugi pad Rima u germanske ruke. Izvori prenose da su molbe pape Leona I ubijedile Gejzerika da poštedi stanovništvo, vjerovatno strahujući da im se ne desi isto što i afričkom stanovništvu ranije. Gejzerik je to prihvatio, ali grad nije pošteđen – četrnaest dana Vandali su pljačkali i uništavali Rim. Zbog njihove okrutnosti i danas se koristi termin vandalizam. Tom prilikom je zarobljena Eudokija, koja je kao djevočica zaručena za Gejzerikovog sina Hunerika. Ubrzo nakon ovih događaja sklopljen je brak između njih.
Izvor: dijak.online
