TEODOR HERZL: Osnivač cionizma
Teodor Herzl (2. maj 1860. – 3. juli 1904.) bio je osnivač cionizma, pokreta za stvaranje jevrejske države u Palestini. Nakon kongresa cionista u Bazelu 1897., postao je prvi predsjednik Svjetske cionističke organizacije. Država Izrael stvorena je pedeset godina nakon njegove smrti.
Teodor Herzl rođen je u Budimpešti u Mađarskoj. Odgojen u liberalnom duhu srednje klase njemačkih Jevreja, s ljubavlju prema sekularnoj kulturi. Napustio je srednju školu zbog antisemitske atmosfere i 1875. prešao u školu u kojoj su većina učenika bili Jevreji. Njegova porodica preselila se u Beč 1882. i iako je Herz doktorirao pravo na bečkom univerzitetu 1884. odlučio se usredotočiti na pisanje drama i na novinarstvo. Oženio je 1889. kćer bogatog poslovnog čovjeka, bečkog Jevreja, a 1891. poslan je u Pariz kao dopisnik za vodeće bečke novine ‘Neue Freie Presse’. Šokirao ga je antisemitizam u Francuskoj, a njegova novinarska iskustva uvjerila su ga da rješenje za Jevreje nije da se asimiliraju u države u kojima žive, nego da se organiziraju na međunarodnoj razini i emigriraju u svoju vlastitu državu.
Val antisemitizma koji je zapljusnuo Francusku tokom afere Dreyfus iz 1894. u kojoj je jevrejski oficir nepravedno optužen za špijuniranje za Nijemce, samo je osnažio njegove stavove. Herzl je zaključio da je antisemitizam tako duboko ukorijenjen u društvo da ga je nemoguće prevladati asimilacijom. Napisao je pamflet ‘Der Judenstuar’ (Jevrejske država) godine 1896. tvrdeći da je jevrejski problem nacionalan, a ne individualan, i da je rješenje u tome da se međunarodne velesile slože oko jevrejske države. On nije bio prvi s tim idejama: Juda Alkalaj (1798-1878.), sefardski rabin iz Sarajeva, koji je proputovao cijelu Evropu i osnivao organizacije koje su uvjeravale Jevreje da se vrate u Izrael, raskrčio mu je put.
Herzlova idealna jevrejska država planirana je kao pluralistička, neutralna, miroljubiva i sekularna država, u kojoj će socijalističke kooperativne zajednice razvijati zemlju. Uticajni Jevreji poput baruna Hirša i Rotšilda bili su skeptični, ali obični istočnoevropski Jevreji bili su puni entuzijazma.
Kao rezultat toga, održan je Prvi cionistički kongres u Bazelu, na kojem se u avgustu 1897. sastalo 200 delegata. Ovaj prvi susret Jevreja na sekularnom i nacionalnom nivou zaključen je usvajanjem Programa iz Bazela, koji je priznao cionistički pokret pod geslom “Cionizam nastoji stvoriti dom za jevrejski narod u Palestini, u kojem će vrijediti javni zakon”. Međunarodni cionistički pokret zatim se susretao svake godine.
Herzl je bio neumoran u svojim pokušajima da uvjeri velike sile u svoje stavove. Putovao je u Palestinu, tada pod vlašću Osmanlija, zatim Tursku, Englesku i Rusiju. Krajnji cilj cionizma bilo je stvaranje jevrejske države u Palestini, ali kad je Britanija predložila Ugandu u istočnoj Africi kao dom za Jevreje, Herzl je smatro da bi to moglo biti privremeno rješenje za ruske Jevreje koji su tada trpili progone. To je dovelo do skandala na Cionističkom kongresu 1903. i odbijanja Ugande kao jevrejske domovine na Kongresu 1905.
U trenutku kad je Herzl umro u Beču 1904. godine u dobi od 44 godine, cionizam je bio sila u razvoju svjetske politike, a manje od 50 godina kasnije izraelska država postala je stvarnost.
Herzl je nakon Prvog cionističkog kongresa 1897. zapisao u svoj dnevnik: “U Baselu sam osnovao jevrejsku državu. Kad bih to rekao danas, dočekao bi me univerzalni smijeh. No, možda za pet godina, a sigurno za 50, svi će je vidjeti.”
Herzlova fraza: “Ako želite, to nije bajka”, postala je moto cionističkog pokreta.
Njegovo ime živi i dalje u prvoj hebrejskoj snovnoj školi – ‘Herzlia’ – koja je osnovana u Tel Avivu, i u gradu Herzliyi, sjeverno od Tel Aviva, kao i u šumama i ulicama širom Izraela. Ponovno je pokopan na brdu zvanom Gora Herzl u blizini Jeruzalema 1949. nedugo nakon osnivanja izraelske države.
Izvor: historija.info
