POSLJEDNJI PORTRET: Fotografisanje preminulih – simbolika jednog od najbizarnijih običaja viktorijanske ere
Neposredno nakon smrti, preminule osobe su fotografisali same ili u društvu rođaka i prijatelja, u sopstvenom stanu ili fotografskom ateljeu.
Post-mortem fotografija zauzima posebno mjesto u okvirima individualnih i grupnih portreta građanskog društva Velike Britanije i Sjeverne Amerike XIX vijeka. Ovaj žanr se pojavio u isto vrijeme kada i fotografija (tj. dagerotipija, 1839. godine) i opstao sve do kraja XIX i početka XX vijeka.
Neposredno nakon smrti, preminule osobe su fotografisali same ili u društvu rođaka i prijatelja, u sopstvenom stanu ili fotografskom ateljeu. Pokojnike su postavljali u različite poze, naizgled u želji da prikriju smrt i prikažu ih živima.
Ponekad su u te svrhe korištene specijalne sprave (koje su posjedovali svi foto studiji), koje su pokojnika održavale u stojećem stavu ili su ih, jednostavno, pridržavale osobe fotografisane zajedno sa njima.
Fotografi su, nerijetko, radi veće uvjerljivosti, slikali otvorene oči na zatvorenim kapcima pokojnika na foto papiru. Zahvaljujući nespretnosti mnogih fotografa, na nekim snimcima se vide pojedinci iskolačenih očiju (na osnovu čega mi danas znamo da su to pokojnici).
Fotografisanje je sve do pred kraj XIX vijeka bilo relativno skupo te se često događalo da djeca i mladi koji bi prerano umrli nisu imali nijednu svoju fotografiju – nikakav trag svog postojanja. Stoga ovu, iz današnje perspektive neobičnu praksu, možemo posmatrati kao pokušaj sažimanja ljudske egzistencije na uštrb života i smrti a u korist sjećanja na preminule.
Trag postojanja preminulog srodnika ili prijatelja očigledno postaje važniji od njegovih ili njenih individualnih postignuća i društvene relevantnosti (za razliku od svih prethodnih istorijskih perioda kada to nije bio slučaj). Ovdje fotografija ukazuje na promijenjenu ulogu pojedinca u građanskom, buržoaskom društvu toga doba.
Treba imati u vidu da u pomenutom razdoblju, hrišćanski, mistički i linearni poredak vremena biva zamijenjen profanim, evolucionističkim, ali takođe linearnim poretkom vremena. Uovom drugom slučaju, vrijeme više nije u službi spasenja već ono postaje glavna institucija ljudskog poimanja. “Profesionalizaciju” vremena potpomažu različite tehnike preciznog bilježenja a među njima počasno mjesto pripada fotografiji.
Poručioci ovih fotografija nisu željeli da dokumentuju smrt svojih bližnjih radi kvalifikovanijeg pristupa vlastitom životu. Oni su željeli da sačuvaju sjećanje na preminulu osobu a ne trag njenog prolaska. U ovom slučaju, fotografija dokumentuje novonastalu iluziju “minimuma vječnosti” sa ove strane života, namijenjenu živima.
Dušica Popović/ Centar za razvoj fotografije
Izvor: nationalgeographic.rs/pozitivno.ba
