NIKAD GA NISU UHVATILI: Američki naučnik koji je predao Sovjetima najvažnije tajne atomske bombe

Novi deklasifikovani dokumenti otkrili su nevjerovatan domet do kog je sovjetska obavještajna služba prodrla u američki program nuklearnog oružja ’40-ih.

Dok su ranije bila poznata tri špijuna, otkriven je i identitet četvrtog, a on je Moskvi dao možda i najviše informacija o tome kako da napravi atomsku bombu.

Oskar Seborer bio je dijete poljskih jevrejskih imigranata, rođen u New Yorku 1921. godine. Studirao je elektrotehniku na Državnom univerzitetu Ohio, a 1942. počeo da radi na “Projektu Manhattan”, glavnom američkom tajnom programu za razvoj atomske bombe. Prisustvovao je “Trinity testu” iz 1945. godine, prvoj vještačkoj nuklearnoj detonaciji, koja je dokazala održivost atomske bombe.

Bio je i sovjetski špijun sa šifrovanim imenom “Godsend” (Poslat od Boga), a za nuklearni program Sovjetskog Saveza bio je upravo to. Više od bilo kog drugog davao je komunističkom bloku informacije o tome kako da izradi napredno visokorazorno oružje.

Istoričari su otkrili obim Seborerove špijunaže u novom radu koji se tiče života i postupaka špijuna. Oni se oslanjaju na nove deklasifikovane izvještaje američke Centralne obavještajne agencije, u kojima su detaljno opisane bezbrojne Seborerove tajne, koji je pobjegao u SSSR 1951. godine.

“Fascinantno je”, rekao je istoričar Harvey Klehr za ‘New York Times’. “Nismo imali pojma da je on toliko važan.”

Konkretno, Seborer je dizajnirao “nevjerovatno komplikovan” implozijski okidač, zahvaljujući kojem nuklearna bomba daje moćan eksplozivni naboj.

“Ne znam da li je ijedan drugi poznati špijuni imao pristup onim tajnama koje je Seborer imao”, rekao je za Klehr, primjetivši da su Seborer i njegovi drugovi “možda popunili prazninu” sovjetskih naučnika.

Dokumenti CIA datiraju iz 1956. godine, četiri godine nakon što se Seborer nastanio u Sovjetskom Savezu. Klehr je rekao da je FBI prvi put otkrio dokaze o Seborerovoj potencijalnoj špijunskoj ulozi 1955. godine, ali dok su ostali sovjetski špijuni uhapšeni i njihovo otkriće objavljeno, politika oko izbora 1956. učinila je novi špijunski skandal neprimjetnim.

Međutim, dokazi protiv Seborera takođe su bili vrlo labavi: dokumenti ne opisuju njegovu špijunažu, oni samo bilježe šta je mogao da ukrade ili nauči za Sovjete, na osnovu onoga čemu je imao pristup. Povrh svega, on je već bio u Sovjetskom Savezu, pa čak ni podizanje optužnice nije bilo vjerovatno.

Doušnik FBI-ja u Moskvi izvjestio je da je Seborer rekao da će on i njegov brat Stewart, komunista koji ga je pratio u egzilu, biti pogubljeni zbog “onoga što su uradili” ako se ikada vrati u Sjedinjene Države. U stvari, 1953. godine, SAD su pogubile dvoje osumnjičenih špijuna, Juliusa i Ethel Rosenberg, nakon što su optuženi za krijumčarenje nacrta oružja, uključujući i one “Projekta Manhattan”.

Sovjetski Savez je detonirao svoju prvu nuklearnu bombu samo četiri godine poslije “Trinity testa” 29. avgusta 1949, na poligonu Semjpalatinsk u Kazaškoj SSR.

Izvor: webtribune.rs