Kako je CIA godinama vršila tajne eksperimente na ljudima: Najozloglašenija je bila ‘Operacija Ponoćni klimaks’

Metode ispiranja mozga okupirale su američku javnost sredinom XX vijeka, toliko da je CIA osmislila eksperiment kako bi pokušala da kontroliše ljudski um.

Neki su priznavali ratne zločine, poput vođenja rata protiv komunista – optužba koju su Sjedinjene Države kategorički negirale. Drugima je navodno toliko ispran mozak da su odbili da se uopšte vrate u Sjedinjene Države.

Dulles je upravo postao prvi civilni direktor Agencije koja je iz dana u dan postajala sve moćnija, a govor koji je održao, pružio je prvi uvid u njegove prioritete za CIA.

“U posljednjih nekoliko godina slušamo o borbi za umove muškaraca – ratu ideologija”, rekao je prisutnima. “Pitam se, međutim, da li jasno uočavamo veličinu problema, da li shvatamo koliko je bitka za umove muškaraca postala zlokobna u sovjetskim rukama”, nastavio je on. “Mogli bismo to nazvati, u novom obliku, ‘ratovanje mozgovima’.”

Dulles je opisao sovjetske tehnike kao efikasne, ali “odvratne” i “podle”. Navodio je primjere američkih zarobljenika koji su u Koreju “otišli kao gromade”, a sada kao papagaji ponavljaju komunističku propagandu. Izrazio je strahove i neizvjesnost, pitao se  – da li su koristili hemijska sredstva? Hipnozu? “Mi na Zapadu”, priznao je direktor CIA, “smo donekle hendikepirani u ovom ratu mozgovima. Ova vrsta eksperimenta koji se rade bez saglasnosti, čak i na neprijateljima, bila je u suprotnosti sa američkim vrijednostima”, insistirao je Dulles, “kao i sa onim što bi trebalo da budu ljudske vrijednosti.”

Allen Dulles

Strah od ispiranja mozga i nove vrste “ratovanja” su i plašili i fascinirali američku javnost tokom 1950-ih. Novine su senzacionalistički pisale o novim tehnikama i tehnologijama kontrole uma. Paranoja je počela da se uvlači u američku kulturu. Počele su da se štampaju knjige kao što su Mandžurijski kandidat i Goli ručak, koje su kao glavne teme imale nepokolebljive naučnike i velike političke zavjere.

Ideja ispiranja mozga je mnogim Amerikancima pružila ubjedljivo objašnjenje za nagli uspon komunizma – odnosno, da su Sovjeti koristili alate za ispiranje mozga ne samo na neprijateljskim borcima, već i na sopstvenom narodu. Zašto bi inače toliko zemalja prihvatilo tako očigledno nazadnu ideologiju?

Projekat MK-Ultra

Tri dana nakon svog govora u kom je osudio sovjetsku taktiku, Dulles je odobrio početak projekta MK-Ultra, strogo tajnog programa CIA za “tajnu upotrebu bioloških i hemijskih materijala”.

MK-Ultra eksperimenti “kontrole uma” uglavnom su se fokusirali na modifikovanje ponašanja putem terapije elektrošokovima, hipnoze, poligrafa, zračenja i raznih lijekova, toksina i hemikalija. Eksperimenti vršeni su na ispitanicima koji su se prijavljivali dobrovoljno, “dobrovoljno” pod prinudom i onima koji apsolutno nisu imali pojma da su uključeni u istraživački program. Od dječaka sa mentalnim oštećenjima, preko američkih vojnika, do “seksualnih psihopata” u državnoj bolnici, programi MK-Ultre često su vršeni na marginalizovanim članovima društva. CIA je zatvorenike smatrala posebno dobrim subjektima jer su davali pristanak u zamjenu za dodatno vrijeme za rekreaciju ili ublažavanje kazne.

Whitey Bulger, bivši gangster, bio je zatvorenik i ispitanik u MK-Ultri, o čemu je kasnije pisao. “Osam osuđenika bilo je u paničnom i paranoičnom stanju”, rekao je Bulger o testovima iz 1957. godine u zatvoru u Atlanti gdje je služio kaznu. “Došlo je do totalnog gubitka apetita. Halucinacija. Soba bi promijenila oblik. Satima smo bili u paranoji. Doživljavali smo užasne periode živih noćnih mora, vidjeli smo krv koja je izlazila iz zidova. Momci su izgledali kao skeleti koji idu ka meni. Vidio sam kako se kamera pretvara u glavu psa. Mislio sam da sam poludio.”

Bulger je tvrdio da mu je ubrizgan LSD.

Dietilamid lizerginska kiselina je postala jedan od ključnih interesa za program. Krajem 1940-ih, CIA je primila izvještaje da je Sovjetski Savez ušao u “intenzivne napore da proizvede LSD” i da su Sovjeti pokušali da kupe svjetske zalihe te hemikalije. Jedan službenik CIA napisao je kako je Agencija bila “bukvalno užasnuta” sovjetskim LSD programom.

Sa pojavom MK-Ultre, interesovanje vlade za LSD prešlo je iz defanzive u ofanzivu. Zvaničnici Agencije primjetili su da bi LSD potencijalno mogao da bude koristan u “[sticanju] kontrole nad tijelima bez obzira da li su pristali ili ne”.

CIA je postala svjesna kako će javnost reagovati ako bi sprovođenje MK-Ultre bilo otkriveno; iako bi ljudi možda povjerovali da su ovi programi od suštinskog značaja za nacionalnu bezbjednost, oni su morali da ostanu strogo čuvana tajna. Kako bi CIA Amerikancima uopšte objasnila doziranje LSD-ja?

Operacija Ponoćni klimaks

Iako neetički, početni eksperimenti CIA sa LSD-jem bili su prilično jednostavni. Agencija je testirala doze na pojedinačnim metama. Ponekada su pronalazili dobrovoljce, a ponekad su stavljali drogu u piće kolegama. Vremenom su ovi LSD eksperimenti postajali sve složeniji. Najozloglašenija od svih postala je Operacija Ponoćni klimaks.

U Ulici Chestnut, u San Franciscu, 1955. godine, CIA je uređivala spavaću sobu. George White je nadgledao renoviranje. Ne baš kao dekorater, White je imao bogatu karijeru u Federalnom birou za narkotike.

White je okačio slike francuskih plesača i cvijeća. Stavio je crvene zavjese preko prozora. Uramio je seriju postera Tuluz-Lotreka i rasprosto crne svilene čaršave. Svaki predmet je aludirao na glamur i seks.

George White je pravio zamku.

On je zatim unajmio studenta inžinjerstva sa Berkeleya da instalira opremu za prisluškivanje i ogledalo. White je sjedio iza ogledala, s martinijem u ruci, i čekao da akcija počne. Prostitutke bi namamile muškarce u spavaću sobu, davale bi im dozu LSD-ja, a White bi posmatrao njihovo ponašanje.

Kraj MK-Ultre

CIA eksperimenti sa LSD-jem nastavili su se do 1963. godine, kada je na proljeće John Vance, član osoblja generalnog inspektora CIA, saznao za “tajni spisak ljudi koji su bez saglasnosti i znanja učestvovali u eksperimentima”. Iako su direktori MK-Ultre pokušali da ubijede Nezavisni odbor za reviziju da istraživanje treba da se nastavi, generalni inspektor je insistirao da agencija slijedi nove smjernice istraživačke etike i da okonča sve programe.

Senator Edward Kennedy je 1977. godine nadgledao saslušanja u Kongresu o istraživanju efekata MK-Ultre. Kongres je bivše zaposlene u CIA poslao na ispitivanje. Na saslušanjima je iznijet niz uznemirujućih detalja, posebno o samoubistvu dr Franka Olsona iz 1953. godine, naučnika koji je skočio kroz prozor hotela nekoliko dana nakon što je nesvjesno popio piće sa LSD-jem.

Ali tokom svih saslušanja, Kongres je nailazio na zid: zaposleni CIA su tvrdili da “ne mogu da se sjete” detalja o projektima eksperimentisanja na ljudima, pa čak ni o broju ljudi koji su uključeni. Sljedeći korak Kongresa bio je da pregledaju zapisnike, ali tu se javio novi problem: 1973. godine, direktor MK-Ultra rekao je radnicima “da bi bila dobra ideja da [MK-Ultra] fajlovi budu uništeni”. Navodeći zabrinutost za privatnost i “sramoćenja” učesnika kao razlog, ljudi koji su napravili MK-Ultra efikasno su uništili evidenciju o jednom od najvećih nezakonitih poduhvata Sjedinjenih Država.

Izvor: nationalgeographic.rs/pozitivno.ba