Kako je Beograd dobio prvi budistički hram u Evropi (1929)

Prva polovina 20. vijeka donijela je nepregledne kolone izbjeglica koje su napuštale Rusiju bježeći od boljševika, pa je tako krajem 1919. godine gladan, izmučen i opljačkan narod počeo da pristiže i u Srbiju.

Među izbjeglim stanovništvom Rusije već naredne godine pristigla je i manja grupa Kalmika, zapadnomongolskog naroda pretežno budističke vjeroispovijesti, koji su se najvećim dijelom nastanili u Beogradu.

U periodu od 1920. do 1923. godine u Srbiju je stiglo oko 500 Kalmika, a najveći deo njih nastanio se u Beogradu, tačnije u Malom Mokrom Lugu, dok su neki živjeli i na Karaburmi, oko Cvetkove pijace i na Crvenom krstu. Gosti su u početku izazivali radoznalost Beograđana zbog svoje neobične fizionomije jer do tad nisu imali prilike da vide nešto slično. Narod niskog rasta, izrazito crne kose i široke glave sa kosim očima, klasičan mongolski tip, Beograđani su prozvali Kinezima i to ime ih je pratilo svo vrijeme njihovog života u našoj zemlji.

Među kalmičkim stanovništvom koje je pristiglo u Srbiju našlo se i nekoliko njihovih sveštenika, a najstariji po godinama i činu bio je bakša Gavi Džimba (Mančuda) Borinov. Svoju prvu bogomolju Kalmici su 1923. uspostavili u dvije iznajmljene prostorije u ulici Vojislava Ilića br. 47, da bi se dvije godine kasnije preselili u Metohijsku 51. Kako nisu imali dovoljno novca za najamninu i opremanje hrama, kalmički sveštenici obratili su se Ministarstvu vjera koje je uticalo na to da im Ministarstvo unutrašnjih djela izda dozvolu za prikupljanje dobrovoljnog priloga. Pošto su iznajmljene prostorije bile isuviše male i dosta udaljene od kalmičkog naselja, javila se potreba za izgradnjom prvog budističkog hrama na ovim prostorima. Usljedilo je prikupljanje dokumentacije, sastanci u Ministarstvu vjera i razgovor sa patrijarhom SPC Dimitrijem, nakon čega je formirana građevinska komisija i pokrenuta akcija za prikupljanje dobrovoljnih priloga.

Beograđani su se u velikom broju odazvali apelu svojih novih sugrađana, a prvi među njima bio je industrijalac Miloš Jaćimović koji je kalmičkoj koloniji poklonio parcelu od 530 kvadratnih metara, kao i 10.000 cigala, preko 7.000 komada crijepa, cement i ostali građevinski materijal. Mnogi istaknuti Srbi slijedili su primjer Miloša Jaćimovića, a prilog je stigao čak i od kraljevske porodice. Gradnja hrama, prvog i jedinog takve vrste u Evropi bez Rusije, završena je 1929. godine, a svečano osvećenje obavljeno je 12. decembra iste godine. Kalmički hram ili kineska crkva, kako su ga Srbi u to vrijeme zvali, nalazio se na Zvezdari u ulici koja je tad ponijela naziv Budistička. Danas je to Budvanska ulica.

Tim Sportskog kluba “Džanugar” beogradskih Kalmika

Budistički hram u Beogradu ubrzo postaje mjesto okupljanja Kalmika gdje se učio jezik ovog naroda kao i budistička vjeronauka. Među najznačajnijim gostima hrama bila je i kalmička princeza Nirdžidma Torgutska, kći torgutskog princa Palte, koja je ugošćena 20. septembra 1933. godine. Naredne godine Kalmicima stiže pomoć iz Tokija u vidu predmeta za opremanje hrama kao i velika bronzana statua Bude koja je osvećena 25. marta 1934. Iste godine dnevna štampa je ponovo pisala o beogradskim budistima, a povod je bio održavanje pomena kralju Aleksandru ubijenom u Marseju.

Pripadnici kalmičke kolonije u Beogradu radili su uglavnom kao građevinski radnici, a njihove žene pravile su papuče i lampione koje su prodavale na pijaci. Djeca su pohađala beogradske gimnazije, a čak dvoje Kalmika studiralo je na Beogradskom univerzitetu. U borbama za oslobođenje Beograda 1944. godine delimično je porušen gornji deo kalmičkog hrama, a iste godine kalmička kolonija u Beogradu prestaje da postoji jer su njeni članovi izbjegli u Njemačku, a potom i u SAD. Nove vlasti poslije rata odlučile su da kalmički hram više ne treba da postoji jer je ovaj narod napustio našu zemlju, pa je tako 1950. godine srušena kupola hrama, a prizemlje pretvoreno u dom kulture. Kasnije se tu smjestio Socijalistički savez radnog naroda, a zatim i radna organizacija Budućnost koja je porušila hram i na temeljima izgradila dvospratnu zgradu u koju je uselila svoj servis Hlađenje. Od kalmičke zajednice i budističkog hrama u Srbiji danas su ostale samo fotografije, dokumenti i po koja reportaža o neobičnoj kulturi koja je privukla pažnju tadašnje javnosti.

Izvor: kafenisanje.rs