PRVA CRTA ODBRANE SFRJ: Granice i graničari JNA

Za granice SFR Jugoslavije kažu da su bile jedne od najbolje čuvanih u svijetu, a tome je u mnogome doprinio i njen geo-politički položaj – između tadašnjeg Istočnog i Zapadnog bloka.

Od ukupne dužine kopnene granice od 2.969 km, SFRJ se graničila 202 km (7% granice) na zapadu sa Italijom i 324 km (10% granice) sa Austrijom na sjeverozapadu, 623 km (21% granice) sa Mađarskom i 557 km (19% granice) sa Rumunijom na sjeveru, 536 km (19% granice) sa Bugarskom na istoku i 262 km (9% granice) sa Grčkom te 465 km (16% granice) sa Albanijom na jugu. Zapadni dio republike je izlazio na Jadransko more.

Njena fizičkogeografska struktura bila je: suhozemna granica 2.203 kilometra ili 73,4 odsto od ukupne granice, riječna 716,8 km (23,9) i jezerska 79,7 km (2,7 procenata). Granica teritorijalnih voda SFRJ na Jadranskom moru bila je dugačka oko 1.100 kilometara.

Granični prelaz Šentilj u Sloveniji je bio jedan od najpoznatijih graničnih prelaza SFRJ, a decenijama je za nekadašnje Jugoslovene predstavljao svojevrsna vrata prema Zapadu. Takođe je imao i epitet najvećeg i najopterećenijeg graničnog prelaza u nekadašnjoj Jugoslaviji. Ovaj prelaz je prestao da postoji jer je srušena granična infrastruktura za kojom više nije bilo potrebe.

Granični pojas je prema tadašnjem zakonu SFRJ obuhvatao dio teritorije kopna, rijeka i jezera dubine sto metara duž granične linije. Na moru je obuhvatao dio teritorijalnog mora širine dvije milje duž granične linije.

Granične jedinice JNA ili popularno graničari su bili pripadnici JNA koji su svoje zadatke obavljali na tzv. “Prvoj crti odbrane Jugoslavije.” Kao glavni zadatak tih graničnih jedinica JNA bilo je čuvanje državne granice od „vanjskog neprijatelja“.

U tu svrhu su postojale karaule, kao vojni objekti otvorenoga tipa. Graničari su 24 sata na dan bili na zadacima – danju i noću, po šumama i brdima i svim vremenskim uslovima. Većina tih nekadašnjih granica SFRJ danas “gleda” u Evropsku uniju i uglavnom više nema graničara, ni sa jedne ni sa druge strane.

Linijsko obezbjeđivanje granice je vršila JNA sa sistemom karaula, stražara i patrola. Širina tog obezbjeđenja je bila oko 5 kilometara u dubini teritorije SFRJ. Iza nje je išao pojas obezbjeđenja koje su obavljali SSUP-ovi i RSUP-ovi u dubini teritorije od 30 kilometara. U tadašnje vrijeme za svakog vojnika je bila izuzetna čast biti odabran u graničnu jedinicu JNA. Čak je postojao i Dan graničara JNA koji se obilježavao 15. avgusta.

Prelazak državne granice dozvoljen je samo na graničnom prelazu s valjanom putnom ispravom i u vrijeme koje je za to određeno (tako je pisalo u zakonu o prelaženju granice SFRJ).