ALEKSANDRIJSKA BIBLIOTEKA: Kako su vijekovno znanje i trud uništeni u jednom danu
Kraljevska biblioteka u Aleksandriji, u Egiptu, bila je jedan od najvećih i najznačajnijih naučno-istraživačkih centara antičkog svijeta. Njeni fondovi bili su faraonu veoma dragocjena sredstva, koja su mu omogućavala da se pred stranim silama šepuri bogatsvom Egipta.
Aleksandrijska biblioteka stvorena je po nalogu Dimitrija Falerona, bivšeg političara iz Atine i savjetnika kralja Ptolomeja I, i Sotera, makedonskog plemića i jednog od nasljednika Aleksandra Velikog.
Posvećena muzama (devet kćeri Zevsa i Mnemosine, koje su bile zaštitnice umjetnosti), Aleksandrijska biblioteka je cvjetala pod pokroviteljstvom dinastije Ptolomeida. Izgrađena 280. godine prije nove ere, ne samo da je upravljala velikom zbirkom svitaka i knjiga, nego je sadržala i mnogo slušaonica, učionica, banket sala i veleljepnih vrtova. Bila je okružena grčkim stubovima, koji i danas stoje i opšivena popločanim stazama i trpezarijama. Svaka od trinaest slušaonica mogla je da primi oko 380 ljudi. Jedna odaja je bila ispunjena policama sa svicima od papirusa, iznad kojih je pisalo: Apoteka za dušu.
Biblioteka je bila samo jedan dio Aleksandrijskog muzeja i bila je prvenstveno namijenjena učenju i istraživanju. Pored nje, u muzeju su se nalazili i kabineti za astronomiju, anatomiju i zoologiju, a imao je čak i zoološki vrt sa egzotičnim životinjama. Među klasičnim filozofima koji su istraživali i vršili eksperimente u Muzeju, bili su istaknuti intelektualci Euklid, Arhimed, Ptolomej, Edesije, Papus i Aristarh sa Samosa.
Bilo je teško pouzdano utvrditi veličinu zbirke, pošto su svici papirusa činili najveći dio kolekcije Aleksandrijske biblioteke, a knjige postale popularne tek poslije četvrtog vijeka. Samo nekoliko poglavlja knjige, moglo je da zauzme nekoliko svitaka, a materijal pretvoren u knjige je bio samo dio uređivačkog rada. Vjeruje se da je kralj Ptolomej II Filadelf (309 – 246. prije nove ere) zacrtao da biblioteka dostigne 500.000 primjeraka raznih svitaka. Procijenjeno je da je, na svom vrhuncu, biblioteka čuvala oko 400.000 svitaka, za šta je bio potreban ogroman prostor za skladištenje.
Veći dio bogate kolekcije Aleksandrijske biblioteke stečen je mukotrpnim prepisivanjem originalnih rukopisa. Poznato je da pri prepisivanju dolazi do grešaka, tako da su biblioteke insistirale na čuvanju originala. Galen iz Pergama, istaknuti grčki filozof, ljekar i hirurg u Rimskom carstvu, je tvrdio da su knjige do biblioteke stizale brodovima i bile popisivane kao knjige brodova. Pošto bi prepisivači završili s prepisivanjem, original je ostajao u biblioteci, a vlasnicima originala su vraćane kopije. Ovjerene kopije pravljene su za naučnike, plemstvo i bogate pokrovitelje i na taj način se obezbjeđivao novac kojim je biblioteka privlačila naučnike iz cijelog svijeta, obezbjeđujući putovanja, smještaj i stipendije njihovim porodicama.
Galen je zapisao da je Ptolomej III jednom prilikom zamolio Atinjane da pozajme biblioteci neke originalne rukopise, naročito one Euripidove, Sofokleove i Eshilove. Atinjani su tada zatražili depozit od petnaest talanata, u plemenitim metalima, što je iznosilo oko 450 kilograma, a Ptolomej III im je platio, a zatim zadržao originale i vratio im kopije.
Priređivači Aleksandrijske biblioteke su bili čuveni po svom radu na Homerskim tekstovima. Mnogi poznati priređivači su nosili titulu upravnika biblioteke. Među njima su bili: Zenodot, Apolinije sa Rodosa, Eratosten, Aristofan iz Vizanta i Aristarh sa Samotrake. Iz potrebe da unaprijede čuvanje i povećaju pokroviteljstvo, atinski naučnici su počeli da traže sigurnije mjesto za biblioteku, početkom drugog vijeka prije nove ere. Ptolomej VIII je 145. godine prije nove ere iselio sve strane naučnike iz Aleksandrije.
Prema predanju, Gaj Julije Cezar je, oko 48. godine prije nove ere, zauzeo grad i zapalio neprijateljske brodove, ukotvljene u luci. Vatra se proširila i zahvatila zgrade u blizini luke, uključujući i Biblioteku. Biblioteka je ostala upotrebljiva do izvjesnog stepena, sve do Aurelijanovog (270-275. godine) osvajanja grada, kada je njena zbirka u potpunosti izgubljena. Tokom bitke je, naime, bio uništen dio grada u kome se nalazila glavna zgrada Biblioteke.
Teodosijevim ediktom iz 391. godine je zabranjeno pagansko idolosluženje, pa je Patrijarh Teofil Aleksandrijski zatvorio sve paganske hramove. Sokrat Sholastik, u svojoj Crkvenoj istoriji, opisuje kako su svi neznabožački hramovi bili uništeni, uključujući Serapeum, u kome je u jednom periodu bio smješten dio Velike Biblioteke.
Po uništenju Velike Biblioteke, naučnici su nastavili da koriste njen manji dio u Serapeumu, na drugom kraju grada. Prema Sokratu, Papa Teofil, poglavar Aleksandrijske patrijaršije, je uništio Serapeum 391. godine, ali nije poznato da li su je u njemu bilo značajnih dokumenata iz glavne biblioteke.
Kada je muslimanska armija osvojila Aleksandriju 642. godine, pošto je porazila vizantijsku vojsku u bici kod Heliopolisa, komandant je upitao kalifa Umara šta da rade sa bibliotekom, odnosno sa knjigama. On je dao čuveni odgovor: One su ili u suprotnosti s Kur’anom, što znači da su hereričke ili se slažu sa njim, što znači da su suvišne.
Godine 2002. na obali mora gdje su se nalazile ruševine, podignuta je jedanaestospratnica od stakla i betona. Na granitnom zidu koji gleda na jug, uklesana su slova većine svjetskih pisama, što predstavlja svojevrsnu promociju nacionalne, kulturne i jezičke šarolikosti koja se čuva u ovoj građevini. U svom sastavu ima najveću javnu čitaonicu na svijetu, kao i specijalizovane: dječije, čitaonice rijetkih knjiga, rukopisa i mikrofilmova. Njen sastavni dio je i Muzej, rađen takođe po antičkom uzoru.
Izvor: kafenisanje.rs
