Kolonizacija Amerike: Kako su Evropljani iz korijena promijenili Novi svijet

Sa dolaskom istraživača i kolonizatora na tlo Amerike otpočeo je jedinstven proces razmjene između Starog i Novog svijeta – ideja, stanovništva, usjeva, ali i negativnih obrazaca i praksi poput prisilnog rada, eksploatacije prirodnih bogatstava i asimilacije autohtonih naroda.

Kristofor Kolumbo je žudio za istraživanjem pomorskih puteva prema Aziji. Želio je da dopre do Indije i do ostrva čuvenih po začinima. Brojni evropski vladari su odbili da finansiraju njegovu ekspediciju, ali je podršku konačno dobio od španske krune.

Sa tri čuvena broda, Ninja, Pinta i Santa Marija, isplovio je iz luke Palos 1492. godine. Prvo je kročio na tlo današnjih Bahamskih ostrva, a zatim na Kubu, iako je vjerovao da je stigao u Aziju, navodi World Atlas. Nakon toga je uslijedila jedinstvena razmjena između Starog i Novog svijeta – ideja, stanovništva, usjeva, bolesti …

Kolumbove ekspedicije su otvorile put brojnim moreplovcima i kolonizatorima koji su zauvijek izmijenili čitav jedan svijet. Donosimo vam priču o tome koje su sve promjene stigle u Ameriku sa dolaskom Evropljana.

BOLESTI

Procjene o broju Indijanaca preminulih od bolesti koje su stigle iz Evrope značajno variraju – od 8 do 110 miliona. Niža cifra se striktno odnosi na direktne međuljudske kontakte nakon dolaska Evropljana koji su u Novi svijet donijeli bolesti poput malih i velikih boginja ili tifusa.

Ipak, kako bolesti putuju brže od ljudi, vjeruje se da inicijalni kontakt nije bio presudan za smrt indijanskog stanovništva koje nije imalo razvijen imunitet na ove bolesti. Veća brojka se odnosi na sve smrtne ishode prouzrokovane “evropskim” bolestima, bez obzira na direktan kontakt. Ono što sa sigurnošću znamo je da su bolesti uništile ogroman procenat indijanske populacije.

Korijeni sifilisa su dugo bili predmet rasprava – da li je ova bolest prethodno postojala u Novom svijetu, ali nije bila prepoznata zbog nedostatka znanja, ili je došla iz Starog svijeta sa istraživačima? Nedavna detaljna studija je pokazala da je vjerovatno stigla iz Novog svijeta u Evropu, jer su prvi slučajevi zabilježeni nedugo nakon Kolumbovog povratka i kontakata njegovih članova posade sa evropskim prostitutkama. Bolest je nastavila da se širi Evropom, a Rusija i Mađarska su se suočile sa najtežim oblicima epidemije.

Simptomi sifilisa su tada bili dosta drugačiji, uključujući bolne osipe i demenciju, i izazivali su mnogo patnje prije konačne smrti. Do XVII vijeka sifilis je evoluirao u formu kakvu danas poznajemo.

NOVI USJEVI I OBIČAJ OBRAĐIVANJA ZEMLJE

Evropljani su vijekovima obrađivali zemlju za potrebe ishrane, dok su Indijanci prije njihovog dolaska lovili životinje i sakupljali bobice kako bi ostali siti i preživjeli. Tokom brojnih putovanja u Novi svijet, Evropljani su donijeli i usjeve poput šećerne trske, kafe i soje. Svoje znanje o obrađivanju zemljišta su prenijeli i indijanskom stanovništvu, nažalost, često putem prinudnog rada.

NOVI ALATI I VATRENO ORUŽJE

Pored oruđa za obradu zemlje, Evropljani su stanovnike Novog svijeta upoznali sa štapovima za pecanje i ribarskim mrežama. Indijansko stanovništvo je koristilo luk i strijelu i koplja, ali oni nisu bili ni upola precizni ni smrtonosni kao vatreno oružje koje su Evropljani koristili za ubijanje manjih i većih životinja radi hrane ili krzna. Nažalost, mnogi pripadnici autohtonih plemena su stradali od vatrenog oružja u rukama kolonizatora.

ŽIVOTINJE

Evropljani su u Novi svijet sa sobom poveli i životinje – konje, svinje, koze, ovce, kokoške, krave, mačke, pse, pčele … Željeli su da se osjećaju kao kod kuće i da stvore ambijent Starog svijeta za doseljenike koji su namjeravali da tu i ostanu. Nasuprot tome, zahvaljujući vatrenom oružju izlovljavali su bizone, autohtonu vrstu na američkom tlu i važan izvor hrane za indijansko stanovništvo.

EKSPLOATACIJA ZEMLJE U EKONOMSKE SVRHE

Evropljani su u novom svijetu otkrili duhan, čije su uzgajanje značajno povećali kako bi, pored prinosa za svoje potrebe, mogli da šalju velike količine i u svoju domovinu. Prvi put u svom životu su vidjeli biljke poput krompira i paradajza, koji su se uzgajali u današnjem Peruu i Andima. Odmah su znali da će ovi sočni plodovi zemlje biti veoma cijenjeni u Evropi.

Iako su Evropljani bili spretni u obrađivanju zemlje, njihov cilj je bio zadovoljavanje ličnih potreba i užitaka. Dio namirnica su izvozili za prodaju u Evropu, a dio je služio za potrebe svakodnevnog života u Novom svijetu. Najbolje su uzimali za sebe, a Indijancima je ostajalo veoma malo.

GRAĐEVINARSTVO

Prvi objekti izgrađeni u novom svijetu su bile male trgovačke kuće namijenjene olakšavanju izvoza dobara ka Evropi, kao i za prihvat materijala koji su stizali da potpomognu dalju kolonizaciju. Pošto je bilo veoma teško transportovati dovoljne količine građevinskog materijala iz Evrope u Ameriku, prva utvrđenja su sagrađena od lokalnog kamena tokom 1600-tih.

Indijansko stanovništvo je bilo prisiljeno da učestvuje u nabavljanju građevinskog materijala, kao i u samom procesu izgradnje. Tvrđave su Špancima obezbijedile zaštitu od drugih naroda koji su hitali ka Novom svijetu. Kasnije su izgrađene stambene kuće, kapele, farme i ostali objekti koji su svojim stilom oponašali evropsku arhitekturu.

ROPSTVO I EKONOMSKA ZAVISNOST

Kolumbo se iz svoje prve ekspedicije u Evropu vratio 1493. godine sa zlatom i robovima. Nakon otkrića zlata, Evropljani su prinudnim radom Indijanaca dobijali količine plemenitog metala koje su slali u domovinu. Indijansko stanovništvo je već bilo oslabljeno od bolesti i teških uslova rada. Sada su bili prisiljeni na rad u situaciji koja je prednost davala količinama iskopane rude, a ne zdravlju i bezbjednosti radnika. Evropljani su doveli i afričke robove kako bi ubrzali proces iskopavanja.

Kada je postalo jasno da su resursi zlata istrošeni, indijanski radnici su preusmjereni na polja šećerne trske. Ovom usjevu je veoma odgovarala klima Antila, Meksika i Brazila, pa su Evropljani vidjeli dobru priliku za veliku zaradu. Indijansko stanovništvo je prihvatilo ekonomiju zasnovanu na gotovom novcu, ali je u potpunosti zavisilo od kolonizatora.

ALKOHOL

Postoje dva mita vezana za Indijance i alkohol. Prvi od njih kaže da su Indijanci genetski predodređeni za zloupotrebu alkohola. Ova tvrdnja je netačna jer je alkohol supstanca koja izaziva zavisnost i svi ljudi imaju jednaku predispoziciju da postanu zavisnici, bez obzira na rasu.

Prije dolaska Kolumba, alkohol nije bio dostupan Indijancima na način na koji je bio prisutan u Evropi. Evropljani su imali veoma dugu praksu prepuštanja alkoholu i njegovim “čarima” – ekstatičnoj radosti i izraženom junaštvu koje alkohol budi kod većine ljudi. Takođe, oni su znali za njegovu osobinu da izaziva zavisnost, ali to nisu predočili indijanskom stanovništvu kada su ih upoznali sa alkoholom.

Drugi mit tvrdi da su Indijanci postali zavisni od alkohola svojom greškom, jer nisu mogli da se izbore sa ubrzanom modernizacijom koju su Evropljani sprovodili. Neki tvrde i da su Evropljani namjerno opijali indijansko stanovništvo kako bi ga lakše pokorili.

Ipak, mnogo vremena kasnije i dalje postoje predrasude o Indijancima alkoholičarima, dok se ovaj problem kod bijelaca često zanemaruje i ne shvata ozbiljno.

NESTANAK MAJA

Grant Jones navodi da su 13. marta 1697. godine španske trupe na Jukatanu okupirale Nojpeten, prijestonicu majanskog naroda po imenu Ica. Ice su bili stanovnici posljednjeg neosvojenog autohtonog kraljevstva u Novom svijetu. Uprkos snažnom otporu koji su pružali, hiljade pripadnika ovog naroda bili su primorani da se presele u kolonijalne gradove.

Majanska kultura je bila na vrhuncu moći i prosperiteta u VI vijeku na teritoriji današnjeg Meksika i Gvatemale. Jedna od najinteligentnijih ranih civilizacija poznata je po svojoj simboličkoj arhitekturi i umjetnosti, ali i po kvalitetnoj grnčariji, kalendaru, kaligrafiji … Maje su bile vješti poljoprivrednici, astronomi i matematičari.

Majanski narodi su svoju civilizaciju izgradili u kišnoj šumi, pametno koristeći sve prednosti prirodnog bogatstva koje su tu našli – bambusa, kokosa i brojnih drugih egzotičnih vrsta. Krečnjak su koristili u građevinarstvu, a vulkansko kamenje za izradu alata. Maje su čak konzumirale so.

Iako je pad majanske cvilizacije postepeno otpočeo oko 900-ih godina, još uvijek nije potpuno jasno koji faktor je za to bio presudan. Prirodni resursi su vremenom iscrpljeni, pa je bilo teško nahraniti veliki broj stanovnika. Dugi periodi suša su samo pogoršali postojeće probleme.

Ipak, studije ukazuju na to da su posljednja majanska plemena istrijebljena od strane evropskih istraživača, iako ne direktno od strane Kolumba. Ipak, 60 procenata Gvatemalaca danas ima majanske korijene.

JEZIK I PRISILNA ASIMILACIJA

Prema navodima Gettysburg koledža u Pensilvaniji, nijedno od indijanskih plemena nije imalo pisani jezik. Evropljani su ih upoznali sa rimskim alfabetom i insistirali da ga indijansko stanovništvo nauči kako bi se olakšala komunikacija. Nijednog trenutka nisu pokušali da shvate bogatstvo raznolikosti indijanskih jezika.

Prije kolonizacije Novog svijeta, postojalo je nebrojeno različitih Indijanskih plemena sa jedinstvenim običajima, religijama, društvenom hijerarhijom i hiljadama jezika i dijalekata. Metodama jezičke asimilacije otpočeo je nepovratan proces promjene Novog svijeta kroz koji su izgubljene brojne kulture i jezici indijanskih naroda.

Iako su neke interakcije između istraživača i indijanaca bile pozitivne, poput razmjene iskustava i otkrivanja novih usjeva, Evropljani su vjerovali da je njihova dužnost da “civilizuju” autohtono stanovništvo, što je dovelo do potpunog gubitka indijanskog suvereniteta. Nekadašnje mnoštvo jezika, kultura i tradicija svelo se na uzak spektar plemena kojima su nametnuti jezici kolonizatora – španski, portugalski i engleski.

Izvor: noviglas.info