10 dinastija koje su krojile svjetsku istoriju
Pobjede, porazi, savezi, intrige … Ove porodice su oblikovale istoriju
1. DINASTIJA PLANTAGENET
Dinastija Plantagenet, koja je iznjedrila 15 engleskih vladara, potiče od anžujskih grofova Francuske. Ovu englesku kraljevsku dinastiju uspostavio je u 12. vijeku Henrik II Plantagenet, sin Geoffreyja od Anžuja. Vjeruje se da njihovo porodično ime potiče od latinske riječi planta genista što je naziv za sirak, zato što je otac rodonačelnika dinastije, GeoffreyjaV, često nosio grančicu sirka na svojoj kapi.
Za vrijeme vladavine ove dinastije (od 1154. do 1485. godine), Engleska je doživjela procvat. U njihovo vrijeme nastala je umjetnost koju danas doživljavamo karakterističnom za Englesku, a gotski stil koji je inspirisao jednu od najveleljepnijih građevina tog vremena, Westminstersku opatiju, bio je veoma popularan.
Oformili su zakone koji su oblikovali Englesku, a za vrijeme njihove vladavine nastala je i kontroverzna povelja Magna karta. Čak i Parlament Engleske ima svoje korijene u vladavini Plantageneta, kao i prestižni univerziteti Oxford i Cambridge.
Vladavina dinastije Plantagenet završila se 1485. smrću Richarda III kog je u bici potukao Henrik Tudor, nakon čega je na čelo zemlje doveo svoju porodicu.
2. JULIJEVCI-KLAUDIJEVCI
Dvije moćne porodice Starog Rima spojile su se u još veću dinastiju koja je ispisala istoriju carstva. Dinastija Julijevci-Klaudijevci odnosi se na pet najvećih rimskih careva koji su vladali između 14. godine prije nove ere i 68. godine nove ere i bili su povezani brakovima ili usvojenjem: Avgust, Tiberije, Kaligula, Klaudije i Neron.
Sve je počelo sa Oktavijanom Avgustom, prvim rimskim carem koji je posmrtno usvojen od strane svog ujaka Gaja Julija Cezara nakon Cezarove smrti. On je bio revolucionarni diktator i državnik sa vizijom koji je postavio temelje za romanizaciju Zapadne Evrope.
Svih pet careva pratilo je sličan obrazac. Na vlast su došli kroz porodične veze, Carstvu su dodali nove teritorije, pokrenuli ogromne građevinske projekte, narod ih je volio, ali su ih njihovi senatori odbacili. Kaligula je ostao upamćen kao despotski vladar koji je svog konja Incitata imenovao za konzula i ubijen je od strane člana pretorijanske garde. Klaudije je napao Britaniju i Mauritaniju i pripojio ih Carstvu. Vjeruje se da ga je otrovala njegova četvrta žena Agripina kako bi njen sin Neron što prije došao na vlast. Julijevsko-Klaudijevska dinastija se ugasila Neronovim samoubistvom 68. godine.
3. DINASTIJA PTOLEMEJA
Osnivač dinastije Ptolemeja bio je jedan od vojskovođa Aleksandra Velikog – Ptolemej. Nakon Aleksandrove smrti 323. godine p.n.e, svaki od njegovih vjernih generala postao je namjesnik nekog regiona velike imperije. Ptolomej je dobio Egipat i 305. p.n.e. samoproglasio se za kralja Ptolemeja I. Egipćani su ga prihvatili kao nasljednika faraona i njegova dinastija je vladala Egiptom tri naredna vijeka.
Ptolemej I osvojio je nove teritorije, među kojima su Kipar, Palestina i mnoga grčka ostrva. Tokom njegove vladavine izgrađena je čuvena Aleksadrijska biblioteka koja je Aleksandriju pretvorila u centar nauke i umjetnosti, a Egipat u političku i ekonomsku prijestonicu drevnog svijeta. Za vrijeme vladavine dinastije Ptolemeja, zemlja je zadobila brojne ožiljke ratujući sa dinastijom Seleukida čiji je osnivač takođe jedan od vojskovođa Aleksadra Velikog.
Najzvučnije ime dinastije Ptolemeja je Kleopatra VII koja je izazvala sukob između Rima i Egipta. Pobunila se protiv svog brata i supruga Ptolemeja XII i svrgnula ga uz pomoć Julija Cezara.
Avgust je 31. godine porazio Kleopatru i Marka Antonija bacivši Ptolemejide na koljena. Kleopatrinim samoubistvom prestaje da postoji dinastija koja je tri vijeka upravljala sudbinom cijelog Mediterana.
4. DINASTIJA MING
Nakon upješnog uklanjanja mongolske dinastije Juan sa čela kineske imperije, 1368. godine došao je na prijesto prvi car dinastije Ming. Džu Juen Džang, čije je carsko ime bilo Hung-vu, ubrzo je postao okrutan i moćan vladar koji je vodio svoju vojsku u invaziju na Mongoliju, a do svoje smrti 1398. imao je veći dio centralne Kine u svojim rukama i primoravao je Koreju da plaća danak.
Za vrijeme vladavine dinastije Ming, Kina je dostigla materijalni prosperitet i socijalnu sigurnost. Broj stanovnika narastao je do nevjerovatnih 200 miliona, sa vojskom koja je brojala preko milion vojnika.
5. KLAN DŽINGIS-KANA
Džingis-kan, čije je pravo ime bilo Temudžin, bio je osnivač i veliki kan Mongolskog carstva. Smatra se za jednog od najvećih vladara i osvajača u istoriji, napravivši najveće kopneno carstvo na svijetu koje se prostiralo od Žutog mora do Kaspijskog jezera. Veliki kan umro je 1227. godine i sahranjen je na tajnom mjestu.
6. HABZBURZI
Habzburzi su jedna od najpoznatijih vladarskih kuća Evrope čije ime potiče od švicarskog dvorca Habichtsburg (Jastrebov dvorac), koji je bio sjedište porodice u 12. i 13. vijeku. Krenuvši iz jugoistočne Njemačke, Habzburzi su svoj uticaj proširili i na istočne krajeve Svetog rimskog carstva. Nakon samo dvije-tri generacije, uspjeli su da dosegnu carsko postolje koje će, uz kraće prekide, držati vijekovima.
Dinastija koja je imala dominantnu ulogu u Evropi od 15. do 20. vijeka, podarila je kraljeve Engleskoj, Španiji i Portugalu. Habzburzi su vrhunac moći dostigli u 16. vijeku, da bi njihova popularnost poslije Tridesetogodišnjeg rata značajno opala. Nakon abdikacije španskog kralja Karla V, dinastija se podijelila na španske Habzburgovce i austrijske Habzburgovce.
Španski Habzburgovci nestali su 1700. godine smrću Karlosa II koji je bio fizički nesposoban i mentalno retardiran zbog brojnih incesta u njegovoj porodici.
Nasljednica posljednjeg austrijskog Habzburga, Marija Terezija, udala se za lorenskog vojvodu Franca Stefana, pa su njihovi potomci nastavili habzburšku tradiciju pod dinastičkim imenom Habzburg-Loren.
Posljednji monarh dinastije Habzburg, Karl I od Austrije, vladao je do 1918, kad je Austrija postala republika. Današnji glavni predstavnik ove porodice je Karl fon Habzburg, sin Otoa i unuk Karla I.
7. DINASTIJA MEDIČI
Ozloglašeni i glamurozni, istorija porodice Mediči je priča o zavisti, intrigama, uspinjanju do najviših vrhova vlasti i moralnom propadanju. Medičijevi su vladali Firencom, čime su je doveli do najviših vrhova ekonomskog, političkog i umjetničkog napretka.
Počeli su kao bankari srednje klase i obogatili se trgujući tekstilom. Zahvaljujući svojim vezama u političkom svijetu Firence, napravili su moderan bankarski sistem koji će uskoro početi da dominira svijetom. Sklapali su ugovore sa samim Vatikanom i osigurali kontinuirani uspon na poziciju najmoćniije i najuticajnije porodice u Firenci od 13. do 17. vijeka. Banka Mediči postala je najmoćnija institucija te vrste u Evropi.
Porodica Mediči bila je pokrovitelj umjetnosti, dižući italijansku umjetnost i književnost na viši nivo, a Firenca je procvjetala pod njihovom vlašću. Lorenco Veličanstveni sponzorisao je brojna remek djela i bio je Mikelanđelov prvi mecena.
Medičijevi su iznjedrili trojicu rimskih papa: Lava X, Klementa VII i Lava XI, kao i brojne članove britanskih i francuskih kraljevskih kuća, među kojima je kraljica koja će promijeniti sudbinu Francuske.
Katarina Mediči, kraljica Francuske od 1547. do 1559. podržavala je rimokatolike u borbi protiv hugenota, pripadnika Protestantske reformističke crkve Francuske i bila je u savezu sa katoličkom frakcijom grofa od Giza koji je odgovoran za pokolj hugenota 1572. godine, poznat kao Bartolomejska noć.
8. DINASTIJA KAPETA
Dinastiju Kapeta osnovao je Igo Kapet koji je bio kralj Francuske od 987. do 996. godine. Igo je bio slab vladar i dinastija je otpočela teritorijalnu ekspanziju tek za vrijeme Luja VI Debelog. Međutim Filip II je prvi koji zaslužuje titulu prvog velikog kralja dinastije Kapet jer je uspio da povrati francuske teritorije koje su pale u ruke Britanaca.
Šarl IV Lijepi bio je posljednji muški potomak dinastije Kapet i prijesto je 1328. pripao porodici Valoa, nasljednicima Kapeta po sporednoj liniji.
Do kasnog srednjeg vijeka, porodica Kapet već je bila najveća kraljevska porodica u Evropi. Dinastija je dala 38 francuskih kraljeva, 9 portugalskih kraljeva, 11 kraljeva i kraljica Napulja, 12 kraljeva Navare, 10 kraljeva i kraljica Španije, kao i nebrojeno mnogo prinčeva, vojvoda i grofova koji su dominirali zapadnoevropskim aristokratskim porodicama od Engleske do Napulja i od Holandije do Poljske.
Dinastija Kapet zaslužna je i za mnoge francuske zakone i institucije koje su poživjele sve do Francuske revolucije. Takođe, oni će ostati upamćeni kao jedna od najincestuoznijih dinastija u istoriji jer su brakove često morali da sklapaju rođena braća i sestre kako bi osigurali svoju poziciju. Današnji potomci ove dinastije su kralj Huan Karlos od Španije, kralj Albert II od Belgije i veliki vojvoda Henri od Luksemburga.
9. ROTŠILDI
Majer Amšel Rotšild (1744-1812) bio je zajmodavac iz Frankfurta čija je strategija za uspjeh dovela njegovu porodicu do najvišeg vrha finansijske i ekonomske moći. Njegov glavni cilj bio je kontrola i rast porodičnog biznisa zbog čega je donio određena pravila koja je prenio na buduće generacije: samo muškarci mogu da vode posao, najstariji sin najstarijeg sina je glava porodice i potomcima se savjetuje da sklope brak sa pripadnicima familije kako se novac ne bi rasipao.
Njegov sin Nejtan Majer Rotšild preselio je porodični posao u London i doživio veliki uspjeh kad je 1814. godine počeo da izdaje obveznice za državne kredite što je iskoristio da proširi svoj posao. Porodica je finansijski pomagala britansku i Napoleonovu vojsku u Napoleonovim ratovima. Godine 1815. pomagali su britanske kolonijalne ratove, a 1818. su odobrili kredit pruskoj vladi. Do 1820. Rotšildi su bili toliko moćni da su bili u mogućnosti da pomognu Banci Engleske kako bi izbjegla finansijsku krizu.
Uprkos svojim skromnim počecima, ova jevrejsko-njemačka porodica je uskoro vodila poslove širom svijeta i čak je dobila plemićke titule od britanske i austrijske vlade. Sredinom 19. vijeka, Rotšildi su dostigli vrhunac svog poslovanja nakon otvaranja banaka u većini evropskih zemalja, ostvarivanja uticaja u Austriji, Švicarskoj, Francuskoj i Njemačkoj i izgradnje prvih evropskih pruga. Godine 1875, Nejtanov sin Lionel pozajmio je četiri miliona funti britanskoj vladi kako bi kupila akcije za Suecki kanal. Do tada, porodica Rotšild je već posjedovala najveće bogatstvo na svijetu.
10. PORODICA NEHRU-GANDI
Nehru-Gandi je porodica koja je oblikovala modenu Indiju i ne treba ih miješati sa Mahatmom Gandijem s kojim nisu u srodstvu, iako imaju isto prezime i borili su se za nezavisnost Indije kao i on.
Džavaharlar Nehru bio je borac protiv britanske okupacije Indije i sprovodio je brojne akcije koje su dovodile do građanske neposlušnosti zbog čega je završio iza rešetaka. Nakon što je pušten 1945. godine, igrao je važnu ulogu u pregovorima za nezavisnost Indije i Pakistana. Godine 1947. postavljen je za premijera Indije i tu funkciju obavljao je do smrti, 1964.
Njegova ćerka Indira Gandi provela je godinu dana u zatvoru zbog borbe protiv britanske okupacije. Bila je premijer Indije između 1966. i 1977. i ponovo od 1980. do 1984. vladajući kao diktator. Dana 31. oktobra 1984. Indiru je ubio njen lični tjelohranitelj za kog se ispostavilo da je jedan od sikijskih zavjerenika.
Sličnu sudbinu doživio je i njen sin Radživ Gandi koji je ubijen tokom predsjedničkih izbora 1991. godine kad se jedna djevojčica opasala i raznijela bombom u saveznoj državi Tamil Nadu. Ovo je učinjeno da bi se spriječila namjera da indijska vojska ponovo uđe u Šri Lanku.
Političke ambicije ove porodice nisu ugasila ni dva atentata, pa je tako Radživov sin Rahul Gandi ušao u politiku 2004. godine.
Izvor: nationalgeographic.rs
