6 stvari koje dugujemo vikinzima
Od kraja 8-og pa sve do kasnog 11. vijeka, Vikinzi su dominirali Evropom i širili se ostatkom svijeta, od najudaljenijih dijelova Rusije do istočne obale Sjeverne Amerike.
Iako su njihovi napadi bili brutalni i često usmjereni protiv vjerskih ciljeva, bilo je i onih situacija kada su konflikte rješavali mirnim putem. Ostavili su svoj trag u skoro svim svjetskim regionima i civilizacijama a u nastavku vam donosimo šest stvari za koje su zaslužni upravo oni.
1. Napredak u brodogradnji i plovidvi
Vikinzi su bili vrsni brodograditelji i iako je malo poznato kako su uspjevali da se orijentišu tokom dugih plovidbi, za njihovo vrijeme je brodogradnja doživjela značajan razvoj – od pojave efikasnijih jedara do specijalizovanih ratnih brodova. Oni su se oslanjali na jednostavne ali sofisticirane alate poput kompasa, kojeg su koristili nakon zalaska Sunca ili tokom oblačnih dana. Za lociranje Sunca koristili su i par kristala poznatih kao sunčevo kamenje – kalcitno kamenje koje proizvodi šare kada je izloženo polarizaciji UV zraka u sunčevoj svjetlosti. Naime, kada se kristali drže prema nebu, orijentacija tih šara na kamenju pomaže u lociranju pozicije Sunca iza horizonta. Inovacije te vrste dovele su do toga da Vikinzi imaju veliku prednost prilikom putovanja u udaljene zemlje. Na samom vrhuncu, oni su bili aktivni na četiri kontinenta istovremeno, što ih čini prvim pravim globalnim građanima.
2. Jezik
Vijekovima nakon svog prvog ataka na engleskom tlu 753. godine, Vikinzi su učestvovali u seriji napada i formirali naselja na britanskim ostrvima, ostavljajući tako trajni uticaj na zemljište, kulturu i jezik. Interakciju sa svojim engleskim susjedima najprije su ostvarili kroz poljoprivredne i trgovinske aktivnosti, a kasnije i kroz mješovite brakove, pa je tako dolazilo do mješanja staronordijskog i staroengleskog jezika. Taj proces se ogleda u imenima kao što su Grimsby, Thornby i Derby (sufiks by je skandinavska riječ za okućnicu ili selo) ili Lothwaite (thwaite = livada, komad zemlje) itd. Takođe, primjera radi, reč berserk dolazi od staronordijskog berserker, što u doslovnom prijevodu znači – medvjeđa koža. Smatra se da su se berzekeri (drevni nordijski ratnici koji su se zaklinjali na vjernost bogu Odinu) tokom rituala pred bitku oblačili u medvjeđu kožu.
3. Dablin
Dablin, glavni a ujedno i najveći grad Irske, Vikinzi su osnovali 841. godine i tim područjem su vladali skoro dvije stotine godina, sve dok ih irski kralj Brajan Boru nije porazio 1014. godine. U njihovo vrijeme bio je poznat kao Dubh Linn, tj. Crni bazen.
4. Skije
Iako najstarije skije datiraju između 8.000 i 7.000 godina prije nove ere (otkrivene su u Rusiji), a prvi zapis o skijanju dolazi iz Kine, Vikinzi su ti koji su zaslužni za zapadnu tradiciju tog popularnog vida rekreacije. Inače, čak i riječ ski dolazi od staronordijskog skio.
5. Češalj
Na Vikinge su neprijatelji gledali kao na zapuštene varvare. Međutim, oni su bili sve samo ne neuredni. Svakog dana su se češljali – svako je imao svoj vlastiti češalj, a kupali su se svake subote, o čemu svjedoči i ime tog dana (švedski lördag, norveški lørdag). Koristili su i sapun, često su mijenjali odeću, a strana im nije bila ni sauna. U vikinškim grobnicama su pored pinceta, brijača i tome slično pronađeni i češljevi za kakve zna današnji zapadni svijet. Sve navedeno ide u prilog tome da su vikinški ratnici shvatali ličnu higijenu veoma ozbiljno.
6. Sage
Islandske sage, pisane od strane nepoznatih autora u 12, 13. i 14. vijeku, usmjerene su na istoriju, pogotovo na genealogiju i porodičnu istoriju. Izraz saga se kasnije počeo koristiti i van konteksta nordijske književnosti, odnosno za višedjelna, složena djela fikcije koja svojim sadržajem imaju epski karakter (npr. saga Ratovi zvijezda, Sumrak saga i sl.).
Izvor: kafenisanje.rs
