MEZAR U TUZLANSKOJ DŽAFER MAHALI: Šehidski nišan iz 19. stoljeća
Stari mezar se nalazi u Džafer mahali, neposredno uz zgradu „Vila Pašić“, nedaleko od Skvera u Tuzli.
Mezar je prislonjen uz prednji zid objekta, te ograđen betonskom i željeznom ogradom. Uzglavni nišan je s turbanom u gužvama. Rastojanje između uzglavnog i nožnog nišana je 220 cm. Na nišanima, osim bordure koja razdvaja vrat uzglavnog nišana od tijela- stuba, nema vidljivih ukrasa niti natpisa.
O postojanju ovog mezara nemamo dovoljno historiografski utemeljenih podataka. Međutim, treba istaći da je vila „Pašić“ sagrađena oko 1903. godine, a da se shodno tome mezar može datirati u raniji period. Tu je po predanju sahranjen bosanski vojni glasnik (šehid) 1878. godine.
Međutim, određeni podaci idu u prilog tome da mezar datira još iz prvih godina 19. stoljeća. Muhamed Hadžijahić u radu „Jedan nepoznati tuzlanski hagiološki katalog“ ovo grobno mjesto, vezuje za pokojnika (dobri, evlija) koji se navodi u ovom katalogu iz 1800-1802 (prepis) gdje se označava kao „Devletlija ispod parmakluka“. Devletlija u značenju sretan, častan, učen, a imenovani je prema jednom mišljenju koje prenosi Hadžijahić mogao biti onaj koji je usnio poslanika Muhameda a.s. Parmakluk je drvena ograda. (M.Hadžijahić, Navedeni rad, Članci i građa za kulturnu istoriju Istočne Bosne, XIII., 1980.)
Također, postoje usmena predanja da je ovdje 1878. godine sahranjen Džafer Altumbabić ( mezar je prozvan „Džaferovo turbe“), vojni glasnik koji je izvijestio o jednoj vojnoj pobjedi Bošnjaka tokom otpora Austrougarskoj okupaciji Bosne i Hercegovine. Ovo predanje donosimo u nastavku: „Džaferovo turbe uz Vilu Pašić je posvećeno vojnom glasniku Džaferu Altumbabiću koji je 23. augusta 1878. godine sav iscrpljen dojahao do Skvera, uspio je samo prenijeti vijest da su Tuzlaci odnijeli pobjedu nad carskom austrougarskom vojskom kod Moluha i da neprijatelj bezglavo bježi prema Doboju. Izustivši ovo, siroti Džafer je pao mrtav. Sahranjen je tu na licu mjesta. Prošle su godine, Džafer je zaboravljen, a grob zarastao u korov više se nije ni nazirao. Jedan trgovac ogrevnim i građevinskim drvetom je uzeo taj plac sa namjerom da izgradi porodičnu kuću. Gradnja je započeta, ali sve što po danu urade, noću bude srušeno. To se ponavljalo iz dana u dan i cijela čaršija se tome ibretila. Uskoro na lice mjesta dođe jedan starac i kaže graditeljima: „Evo ovdje je mezar jednog vojnika, a vi temelje pomaknite malo dalje i biće sve u redu“. Graditelji ograde mjesto koje im je starac pokazao da je mezar, prihvate se gradnje kuće i završe je bez problema“.
Poslije je porodica Pašić kupila tu vilu i nastavila održavati mezar. Godinama su tu Tuzlaci prolazili i zastajali, neki da nešto prouče, neki ostave neki novčić ili cvijet, a mnogi se pitaju čiji li je ovo grob, ko pali svijeće i polaže cvijeće? Ovaj grob je izazivao strahopoštovanje kod mnogih. ( B. Habul, Z. Pašić..)
Naziv Džafer mahale u Tuzli uglavnom se vezuje za Džafera Altumbabića, koji je po svemu sudeći ovdje sahranjen.
Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona je stambeno-poslovni objekat VILA PAŠIĆ, 1988. godine registrovao kao dobro graditeljskog naslijeđa općine Tuzla. U elaboratu kulturno-historijsko i prirodno naslijeđe Općine Tuzla tada je navedeno slijedeće: Objekat je sagrađen 1903. godine, a prvi vlasnik je bila porodica Karger, trgovci rezane građe, čije se stovarište nalazilo u dvorištu.
Kuća je podignuta na mjestu gdje su se nalazili ostaci starog mezarja. Projekat zgrade prilagođen je mezaru koji se i danas uz nju nalazi. Zgrada pripada porodici Pašić. Radi se o jednom od nekoliko sličnih objekata iz austrougarskog perioda sa mirnom fasadom i karakterističnim gipsanim reljefom na spratu. Danas je djelimično narušena autentičnost objekta, a na istom su primjetna znatna oštećenja.
Nakon perioda agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, razna dešavanja i borba za vlastitu egzistenciju građana učinila je da je ovaj nekada poznati mezar zapušten i gotovo zaboravljen.
Stoga je na inicijativu Enesa Bešića iz Srebrenika, a uz saglasnost i stručnu podršku Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK, u periodu februar-april 2018. godine urađen projekat restauracije, zaštite i prezentacije starog mezara, kao dobra spomeničkog naslijeđa Tuzlanskog kantona.
Ovim i sličnim projektima nastoji se obnoviti i zaštiti kulturno-historijsko naslijeđe, sačuvati kulturno pamćenje, kao značajan dio identiteta države, lokalne zajednice, ali i pojedinca.
Izvor: bastina.ba
